نوروز در قلعه جی به روایت اهالی ، پذیرایی از مهمان ها در این قلعه آداب مخصوصی داشت - وبلاگ نصیراباد

به گزارش وبلاگ نصیراباد، سفید کردن دیوارهای کاهگلی خانه و ملحفه های آویزان شده ازبند رخت، نخستین زمزمه های آمدن بهار در قلعه جی را خبر می داد. استکان های کمر باریک لبه طلایی از کنج صندوق خانه به مطبخ و بچه ها دور از چشم مادر به مهمانخانه راه پیدا می کردند.

وبلاگ نصیراباد - بهاره خسروی :با گل دادن درخت های آلوچه در نیمه های اسفندماه، خانه تکانی اهالی قلعه به انتها می رسید. بعد نوبتی هم که بود نوبت رونق کاسبی آقا یحیی، فروشنده دوره گرد قلعه می شد که با آواز مخصوص می گفت: بیایید که یحیی آمده زنان قلعه، بار آقا یحیی را که بیشتر پارچه بود به هوای پیداکردن وسیله ای دندان گیر برای شب عید اهل خانه ورانداز می کردند. بچه ها هم کنجکاوانه به ذوق خرید عید، گوشه چادر مادر به تماشا می ایستادند. اینها بخشی از حال و هوای نوروز در قلعه جی علیا به روایت ریش سفیدان محله جی است.

خواندنی های بیشتر را اینجا دنبال کنید

سفیدکاری دیوارهای قلعه

وقتی وارد کوچه شهید مسعود رضوان (محدوده قلعه جی علیا سابق) می شویم با وجود تمام تغییرات و از میان رفتن فضای گذشته آن، هنوز هم حس و حال همان روزهای قلعه را می توان حس کرد. هرچند که دیگر خبری از آن قلعه بزرگ و برج و بارو نیست و فقط خاطرات شیرین آن در حافظه شفاهی اهالی به جای مانده است.زهرا رمضانعلی یکی از بانوان قدیمی محله به روایت از مادرش از حال و هوای قدیمی نوروز روایت می نماید: ما در این محله یک قلعه بزرگ داشتیم که همه اهل آن با هم فامیل بودند. ابتدای خیابان در ورودی قلعه و همین مدرسه دخترانه شهید صیاد شیرازی خانه نگهبان قلعه بود. برای حفظ امنیت، معمولاً شب ها در قلعه را می بستند. بیشتر زمین ها، کشاورزی و گاوداری بود و همه طایفه ای زندگی می کردند. یادش به خیر! دیوارهای کوتاه کاهگلی داشتیم که با آمدن بهار، آنها را با گچ، سفید می کردیم.

شست وشو رفت و روب از جمله کارهای مهم خانه تکانی بود که در گذشته روندی تکراری داشت. این هم محله ای شرح می دهد: آن زمان آب گرم نداشتیم. اسفند ماه خانه تکانی را آغاز می کردیم. نخستین کار گذاشتن ملحفه در تشت یا دیگ آب روی اجاق گاز بود. اگر حرارت آب زیاد بود با کمی آب حوض دمایش را کم و با پودر رختشویی ملحفه های پرچرک و سیاه را تمیز می کردیم.

نان توتک و سمنوپزان خانه آقای عبدی

یکی از رسم جالب خانم های قلعه پخت سمنو و نان توتک برای ایام نوروز بود. خانم ها خیالشان که تهیه و دوخت لباس اهل خانه راحت می شد سراغ تهیه شیرینی و آجیل و سین های هفت سین می رفتند. این بانو با دست کشیدن برای گرد و غبار خاطرات به یادگار مانده از مادرش ادامه می دهد:خیلی چیزها از خاطرم رفته، حرف خیلی سال پیش است. از روغن و شکر و شیر، شیرینی مخصوصی به نام توتک برای شب عید درست می کردیم. خانواده هایی که برای عروس عیدی می بردند باید زودتر از بقیه برای پخت شیرینی دست به کار می شدند.

تهیه سمنو، یکی از خوراکی های اصلی و مهم ترین سین سفره هفت سین در قلعه جی ماجرای جالبی داشت. او تعریف می نماید: خانواده آقایان حیدرعلی عبدی و حاجیان رسم سمنوپزان برای شب عید داشتند. همه به نذر سمنو اعتقاد داشتند. یک آسیاب سنگی در خانه همه اهالی بود.معمولاً گندم ها را خیس می کردند و بعد از جوانه زدن، پخت وپز آداب و رسوم خاصی داشت، گاهی در خانه یا آسیاب خارج از قلعه، جوانه های گندم را برای سمنوی شب عید آماده می کردند.

آقا یحیی پارچه فروش و لباس های شب عید

خانه تکانی زنان خانه باید قبل از روزهای انتهای اسفند ماه به انتها می رسید تا با خیال راحت سراغ بقیه مقدمات نوروزی می رفتند. رمضانعلی از سرعت و دقت زنان قدیمی در مدیریت خانه تعریف می نماید: همه زمین امروز اطراف قلعه جی بیشتر بافت روستایی داشت و خرید از بازار تهران برای اهالی حکم سفر به شهر بود. امکان رفت و آمد به شهر آسان نبود. به همین علت معمولاً بیشتر مایحتاج خانه را از فروشندگان دوره گرد داخل قلعه می خریدند. اهالی اغلب با صدای آقا یحیی پارچه فروش دوره گرد برای خرید پارچه از خانه بیرون می آمدند. آقا یحیی به جز پارچه سفارش های دیگر اهالی را هم انجام می داد و شب های عید اجناس متنوعی مانند کفش و کیف و تنقلات هم داشت.

خیاطی در گذشته مثل آشپزی مهم ترین هنر کدبانوی هر خانه محسوب می شد و تهیه لباس شب عید هم برعهده مادران بود.این بانو می گوید: پوشیدن لباس آماده مرسوم نبود و کار خیاطان، حسابی سکه بود. البته بیشتر زنان هم از خیاطی سررشته ای داشتند و لباس شب عید و پرده و ملحفه را خودشان می دوختند. معمولاً برای شب عید برای دختران، پیراهن پرچین و برای پسران، کت و شلوار می دوختند.

نوبرانه خوشمزه سفره هفت سین

یکی از بخش های جالب دید و بازدید عیدانه پرخوری های آن بود که رمضانعلی یادی از آن می نماید: آن زمان بیشتر تغذیه ها سالم و کم بود. به علت وجود باغ ها، بیشتر میوه از داخل قلعه تأمین می شد و معمولاً از شکوفه زدن همین درختان به آمدن بهار دلخوش می شدند. درختان آلوچه زودتر شکوفه می زدند. برای تهیه آجیل، گندم را تفت می دادند؛ کشمش، تفت دادن شاه دانه را از یک دوره گرد که می گفت: آی شاه دونه برای شب عید می خریدند. کشمش، گردو، بادام و فندق را همه از باغ خودشان به ظرف آجیل اضافه می کردند.

به گفته رمضانعلی یاری به افراد نیازمند به عنوان پیشکش میوه های باغ به رسم نوبرانه از مهم ترین کارهای اهالی بود که باید قبل از سال نو انجام می دادند.

آداب پذیرایی از مهمانان نوروزی

معمولاً با صدای توپ و صدای خوش اذان چند نفری از اهالی، متوجه لحظه تحویل سال می شدند و دید و بازدیدها آغاز می شد. اول کوچک ترها به تماشا بزرگ ترها می رفتند. معمولاً هر خانه یک مهمانخانه داشت که این اتاق را برای نوروز سفید می کردند و همان جا هم سفره هفت سین را تا انتها نوروز می چیدند. مهمان با استکان های کم باریک قرمز بلوری و دور طلایی مخصوص عید با نعلبکی همرنگش پذیرایی می شدند. استفاده از لیوان های بزرگ را توهین به مهمان می دانستند. برای پذیرایی، سفره ای مخصوص جدای هفت سین گوشه اتاق پهن می کردند و بزرگ ترها یا صاحبخانه متناسب با شرایط مالی خود به برخی مهمانان پول و به برخی لباس عیدی می داد.